สังข์ คืออะไร

คำว่า สังข์ ในพจนานุกรมฉบับบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2525 ให้ความหมายว่า ชื่อเรียกหอยทะเล กาบเดี่ยวหลายชนิดในหลายวงศ์ เช่น ชนิด Strombus sp. เปลือกสีขาว ช่องเปิดเรียวงามได้รูปทรง ใช้สำหรับหลั่งน้ำพระพุทธมนต์ หรือน้ำเทพมนต์ ชนิด Chalonia tritonis ใช้เป่า หรือเรียกว่าสังข์แตร มีลักษณะนามว่า ขอน เช่น สังข์ 2 ขอน

สังข์ เป็นภาษาสันสกฤต (Shankh, Chank) มีหลายวงศ์ตระกูล พบทั่วไปตามมหาสมุทรอินเดีย ตั้งแต่ชายฝั่งทะเลทางตะวันออกของทวีปแอฟริกา มาทางมหาสมุทรแปซิฟิก แถบหมู่เกาะอินเดียตะวันออกจนถึงโปลินีเซีย

แต่ในที่นี้จะกล่าวถึงเฉพาะวงศ์ที่ใช้ในพุทธศาสนา และศาสนาพราหมณ์ฮินดู ทั้งในไทยและอินเดีย รวมทั้งอีกหลายประเทศในแถบเอเชีย ซึ่งมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Tubinella Pyrum หรือ Xancusrapa pyrum ชื่ออังกฤษ Indian Chank ซึ่งมีเปลือกหนา พบทั่วไปในอ่าวพื้นที่แถบอินเดียและศรีลังกา

สังข์ เป็นสัญลักษณ์ของความเป็นสิริมงคลในศาสนาพุทธ และศาสนาพราหมณ์ เป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ของพระราชาธิราช โดยการใช้หอยสังข์บรรจุน้ำพุทธมนต์ หรือน้ำเทพมนตร์ รดที่ศีรษะหรือที่มือ เป็นประเพณีที่สืบเนื่องมาแต่โบราณ รวมถึงถวายแด่พระมหากษัตริย์ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก

สังข์เป็นเรื่องที่มากด้วยตำนาน และความศักดิ์สิทธิ์ตามคติทางศาสนาและความเชื่อ ทั้งวชิรญาณ และมหายาน รวมทั้งความเชื่อของฮินดู จัดว่าเป็นเครื่องมงคลอย่างหนึ่ง มีสังข์อยู่ที่ใด ที่นั่นจะสมบูรณ์พูนสุข มีความร่วมเย็น